Άρθρο Πελαργός (Ciconia ciconia)

Ο λευκοπελαργός ή απλά πελαργός, είναι αναμφίβολα από τα πιο αγαπητά πουλιά της ελληνικής υπαίθρου που έχουν συνδέσει το όνομά τους με μια ολόκληρη σειρά λαϊκών δοξασιών, παραδόσεων, παροιμιών, ποιημάτων, μύθων και παραμυθιών. Οι πελαργοί έχουν γίνει γραμματόσημα, έχουν δανείσει τη μορφή τους σε νομίσματα, ακόμα και σε πήλινα ομοιώματα.

Πελαργός - Λευκοπελαργός​

Από τα πανάρχαια χρόνια, ο πελαργός έχαιρε του σεβασμού και της αγάπης των αγροτών καθώς τον συγκατέλεγαν στα ωφέλιμα πουλιά, επειδή τρεφόταν με ποντίκια, φίδια, έντομα και σαύρες. Γενικά ο πελαργός απολάμβανε παντού μιας ιδιαίτερης προστασίας λόγω των θετικών προλήψεων γύρω από το όνομά του.

Ο πελαργός θεωρείται υπόδειγμα οικογενειακής ζωής, αποτελεί σύμβολο μητρότητας, ευτυχίας, ευλογίας και καλοτυχίας. Σύμφωνα με αυτές τις δοξασίες, το σπίτι που θα χτίσει τη φωλιά του θεωρείται τυχερό και δεν θα κινδυνεύει από φωτιά και από πανούκλα, θα φέρει καλή σοδειά στους γεωργούς, θα γυρίσει πίσω τον ξενιτεμένο, θα φέρει μωρά στα ζευγάρια και ένα σωρό άλλες δοξασίες.

Είναι γνωστός και με τις ονομασίες λελέκι, λέλεκας. Το όνομά του προέρχεται από τις λέξεις "πελός" που σημαίνει μαύρος, και "αργός" που σημαίνει λευκός.

Περιγραφή​

Πρόκειται για ένα μεγαλόσωμο ημερόβιο πουλί με ασπρόμαυρο φτέρωμα, μακρύ λευκό λαιμό, μακριά κόκκινα πόδια και κόκκινο ράμφος.

Η ουρά του είναι κοντή, στρογγυλωπή και χρησιμεύει σαν πηδάλιο κατά το πέταγμα. Το μέγεθος του λευκοπελαργού κυμαίνεται από 95 έως 110 εκατοστά. Το άνοιγμα των φτερών του αγγίζει τα 220 εκατοστά και το βάρος του φτάνει μέχρι και 4 κιλά.

Χαρακτηρίζεται από το αργό, αρχοντικό περπάτημά του και από την κλασική στάση με το ένα πόδι μαζεμένο κάτω από τις φτερούγες του.

Αν και τρέφεται σε λίμνες, λιμνοθάλασσες και ρυάκια, μπορεί και περπατάει σε βαλτώδες έδαφος χωρίς να βουλιάζει. Σπάνια κολυμπάει, ενώ προτιμάει να πετάει με τις δυνατές μακριές και φαρδιές φτερούγες του.

Ο Πελαργός θεωρείται βουβό πουλί, αλλά αναπληρώνει την φωνή του με το δυνατό κροτάλισμα του ράμφους του. Σε σπάνιες περιπτώσεις βγάζει μια λαρυγγώδη φωνή ή ένα σφύριγμα.

Διάκριση φύλου​

Το θηλυκό δεν διαφέρει ουσιαστικά από το αρσενικό παρά μόνο στο ράμφος που στα αρσενικά είναι πιο μακρύ, πιο χονδρό και πιο κυρτό προς τα πάνω, ενώ το ανήλικο έχει πιο μουντό κόκκινο ράμφος με σκούρα άκρη.

Γεωγραφική κατανομή και βιότοποι​

Οι ποιητές τον έχουν υμνήσει σαν έναν από τους αγγέλους της Άνοιξης. Έρχονται στην χώρα μας κάθε χρόνο γύρω στον Μάρτη για να ζευγαρώσουν, να μεγαλώσουν τα μικρά τους και να ξαναφύγουν το φθινόπωρο για την Αφρική.

Κατά τη διάρκεια του μεταναστευτικού τους ταξιδιού είναι ικανοί να διανύσουν αποστάσεις μέχρι και 20.000 χιλιομέτρων. Λίγα είναι τα ζευγάρια που παραμένουν και τον χειμώνα στην πατρίδα μας.

Ο Λευκοπελαργός συναντάται σε όλη την Ευρώπη, την Τουρκία, την Κεντρική Ασία, την βόρεια Αφρική. Σαν φυσικός του βιότοπος θεωρούνται οι πεδινές αγροτικές περιοχές της Κεντρικής και Βόρειας Ελλάδας με πρόσβαση σε καλλιέργειες, σε ρέματα και έλη.

Είναι κοινωνικό πουλί, δεν φοβάται τον άνθρωπο και προτιμά να φωλιάζει σε στύλους της ΔΕΗ, σε καμινάδες, σε μεγάλα δέντρα, σε εκκλησίες και καμπαναριά. Επιλέγει συνήθως ψηλά σημεία για να μπορεί να ελέγχει για πιθανούς θηρευτές.

Διατροφή​

Οι πελαργοί έχουν την ικανότητα να προσαρμόζουν τη διατροφή τους σύμφωνα με την εποχή και τις καιρικές συνθήκες. Συνήθως τρέφονται με φίδια, σαύρες, βατράχια, ακρίδες, τριζόνια, ψάρια, σκουλήκια, μικρά θηλαστικά, αλλά και με αυγά άλλων πουλιών. Καταπίνουν την τροφή τους αμάσητη ή την τεμαχίζουν με το δυνατό ράμφος τους.

Αναπαραγωγή​

Ο Πελαργός είναι μονογαμικό πουλί. Από τα πρώτα πράγματα που κάνει μόλις έρθει είναι να προετοιμάσει τη φωλιά του. Αν βρει τη φωλιά που είχε φτιάξει την προηγούμενη χρονιά, απλά την συντηρεί και την επισκευάζει, εγκαθίσταται εκεί και αρχίζει η διαδικασία της αναπαραγωγής με την θηλυκιά που είχε από την προηγούμενη χρονιά. Αν για κάποιους λόγους δεν βρεθούν, επιλέγει την νέα του σύντροφο και προχωρούν στην δημιουργία μιας νέας φωλιάς.

Το χτίσιμο της φωλιάς από ένα ζευγάρι μπορεί να διαρκέσει μέχρι και 8 ημέρες. Τα δυο πουλιά συνεργάζονται για την κατασκευή της φέρνοντας το αρσενικό τα υλικά και το θηλυκό αναλαμβάνει το πλέξιμο. Η αρχική διάμετρος της φωλιάς αγγίζει τα 80 εκατοστά και για την βάση της χρησιμοποιούνται χοντρά κλαδιά, λεπτότερα για υπόστρωμα και τέλος επιστρώνεται με χόρτα ακόμα και κουρέλια.

Επειδή η φωλιά υπόκειται σε συνεχείς φθορές, απαιτείται αδιάκοπη συντήρηση με αποτέλεσμα κάποια στιγμή να φτάνει να έχει διάμετρο μέχρι και ενάμιση μέτρο, δύο μέτρα ύψος και βάρος μέχρι και 40 κιλά! Στα εξωτερικά τοιχώματα της φωλιάς βρίσκουν ασφαλές καταφύγιο και φωλιάζουν μικρότερα εντομοφάγα πουλιά που καθαρίζουν την φωλιά από τα παράσιτα.

Γύρω στον Απρίλιο η θηλυκιά γεννάει κάθε δεύτερη μέρα συνολικά από 2 έως 5 ολόλευκα και ελλειπτικού σχήματος αυγά, το βάρος των οποίων αγγίζει τα 100 γραμμάρια. Η επώαση κρατάει ένα μήνα περίπου και συμμετέχουν σε αυτήν εξίσου και τα δύο φύλα.

Τη διατροφή των νεοσσών αναλαμβάνουν και οι δύο γονείς. Ο ένας φροντίζει για την εύρεση της τροφής και ο άλλος τους προστατεύει από τον ήλιο, τη βροχή, τον αέρα, σκεπάζοντάς τα με τα φτερά του. Είναι τόσο στοργικοί γονείς που η αυτοθυσία τους είναι παροιμιώδης.

Η πτεροφυΐα αρχίζει την 3η εβδομάδα ενώ η πρώτη πτήση των μικρών πραγματοποιείται γύρω στην 9η με 10η βδομάδα. Παραμένουν όμως εξαρτημένα διατροφικά από τους γονείς τους για αρκετό καιρό ακόμα!

Πληθυσμός και προστασία​

Η αποξήρανση των υγροτόπων, τα ηλεκτροφόρα καλώδια, η χρήση χημικών λιπασμάτων και ζιζανιοκτόνων και η προσβολή τους από διάφορες ασθένειες έχουν συντελέσει στην μείωση του αριθμού τους, γεγονός που πρέπει να μας ευαισθητοποιήσει όλους, μιας και ο Πελαργός αποτελεί ένα πουλί σύμβολο της ελληνικής υπαίθρου!

Θηρευτές​

Φυσικοί του εχθροί αναφέρονται κάποια αρπακτικά όπως ο Χρυσαετός και ο Σπιζαετός.

Ονοματολογία και συστηματική ταξινόμηση​

Διωνυμική ονομασία: Ciconia ciconia
Ελληνική ονομασία: Λευκοπελαργός, Πελαργός ο γνήσιος
Αγγλική ονομασία: White stork
Τάξη: Πελαργόμορφα (Ciconiiformes)
Οικογένεια: Πελαργίδες (Ciconiidae)
Γένος: Πελαργός (Ciconia)
Είδος: C. ciconia

Υποείδη​

Ciconia ciconia ciconia
Ciconia ciconia asiatica